De Stichting Museum Buurtspoorweg (MBS) exploiteert een museumspoorlijn tussen Haaks-bergen en Boekelo (gemeente Enschede) in Overijssel. De stichting werd op 21 februari 1967 opgericht en verkreeg op 23 juni 1989 als eerste spoorwegmaatschappij naast de Neder-landse Spoorwegen, een vervoersconcessie voor het baanvak Haaksbergen – Boekelo.

Geschiedenis 

Nadat de Ahaus-Enscheder Eisenbahn, voorloper van de nog steeds bestaande Ahaus Alstätter Eisenbahn (AAE), in september 1966 het reizigersvervoer tussen Ahaus en Alstätte (Duitsland) staakte, verwierf het Comité Vrienden van het Trammuseum het laatste motor-rijtuig van de AEE. Dit CvTM was opgericht in 1964 en had zijn depot op het terrein van de voormalige gasfabriek Enschede. De gasfabriek had een aansluiting op het station Enschede Zuid. Aanvankelijk werden ook elektrische trams verworven of onderdak geboden,[1] maar vanaf 1971 concentreerde men zich op lokaalspoormaterieel.[2] In latere jaren werd veel materieel verworven (en deels weer afgestoten). Op 10 mei 1969 vond de eerste open dag plaats, waarbij ritten op het traject Enschede-Zuid – Broekheurne Grens werden gemaakt.

Toen de lijn naar Broekheurne in 1970 door de NS werd opgebroken, verplaatsten de activiteiten van de MBS zich naar de spoorlijn Enschede Noord – Boekelo – Haaksbergen, onderdeel van het oude GOLS-spoorwegnet. Vanaf augustus 1971 werden regelmatig ritten gemaakt. De in 1975 aangelegde Rijksweg 35 doorkruiste de spoorlijn tussen Boekelo en Enschede, met als gevolg dat de MBS-spoorlijn in 1974 afgescheiden werd van het landelijke spoorwegnet en alleen het traject Boekelo – Haaksbergen overbleef.

In de jaren die volgden werden vele projecten voltooid, zoals de aanleg van een draaischijf (afkomstig uit Goor), onderhoudsdepot, locloods, kruisingspoor bij de halte Zoutindustrie, kruisingspoor in Boekelo, aanleg van een waterkolom te Haaksbergen en aanleg van een opstelspoor in de buurtschap Stepelo. Dit alles maakte dat de MBS uitgroeide van een trein met één stoomloc tot een compleet spoorwegmuseum.

In de jaren negentig werden al diverse plannen voor de heraanleg van de spoorlijn tussen Boekelo en Hengelo gemaakt.

In 2007 bestond de stichting 40 jaar. Tijdens het Pinksterfestival werd er groot uitgepakt en werd onder andere een replica van een antieke Engelse stoomlocomotief naar Haaksbergen gehaald.

De MBS heeft in 2008 een masterplan ontwikkeld. In september 2008 werden de uitbreidings-plannen door de voorzitter van de MBS geconcretiseerd gepresenteerd. Onderdeel hiervan was het opnieuw aanleggen van de spoorlijn van Boekelo door Twekkelo naar Hengelo. Om uitsluitend dienst te doen als toeristische voorziening bleek het aanleggen en exploiteren van de spoorlijn geen haalbare kaart.[3] In januari 2014 ging er een definitieve streep door deze plannen. De NS stootte het Akzo-spoor (onderdeel van deze lijn) af en AkzoNobel wilde dat niet overnemen, waarna dit werd opgebroken.

In 2009 werd een mijlpaal in de historie van de MBS bereikt. Tijdens het Pinksterfestival werd door het herindienststellen van loc 2, voor het eerst sinds de oprichting, met vijf eigen stoom-locomotieven gereden. De MBS beschikt nu over vijf bedrijfsvaardige stoomlocomotieven en zeven bedrijfsvaardige diesellocomotieven.

Vanaf 2017 wordt de spoorlijn Haaksbergen – Boekelo doorsneden door de vernieuwde Twenteroute. De rijksweg wordt onder het spoor door geleid.

Op 21 februari 2017 bestond de Museum Buurtspoorweg (MBS) precies 50 jaar. Dit jubileum werd gevierd met diverse evenementen.

Per 1 februari 2020 is Gemma Boon de eerste directeur van de Museum Buurtspoorweg.[4]

Spoorlijn

De spoorlijn van de MBS ligt tussen Haaksbergen en Boekelo en is ruim zeven kilometer lang. Hierna een beschrijving van de spoorlijn, aan de hand van de hectometerpaaltjes.

• KM 22,576
  Locomotievenloods met kolenbunker, draaischijf en waterkolom.
• KM 22,726 Haaksbergen (Hbg)
  Het station in Haaksbergen dateert uit 1884 en werd in de jaren daarna uitgebreid tot de huidige situatie. Gesloten voor reizigersvervoer op 3 oktober 1937 en voor goederen-vervoer op 28 mei 1972. In Haaksbergen waren diverse aansluitingen voor fabrieken. Sinds 15 augustus 1985 is het gebouw in handen van de MBS. Het emplacement werd door de MBS opnieuw ingericht.
• KM 25,272 Laantje van Jordaan
  Dit deel van het traject ligt in het bos en is genoemd naar textielfabrikant Jordaan, die hier zijn huis had.
• KM 25,865 Aansluiting Stepelo
  Bij de kruising met de Geukerdijk werd in 2001 een opstelspoor gerealiseerd voor het vervoer van goederen.
• KM 26,423
  Stalen brug over de Hagmolenbeek met 4,0 m spanwijdte.
• KM 27,177
  Voormalige spooraansluiting Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie van 1918 tot 1958. De fabriek werd in 1958 verplaatst naar Hengelo.
• KM 27,753 Zoutindustrie (Zid)
  Halte met kruisingspoor, geopend op 1 september 1918 als overweghalte voor arbeiders van de fabriek. Later omgedoopt in Boekelo Bad (Bkd), tegenwoordig heeft de halte weer haar oude naam terug. Vanaf Zid tot Bko staan telegraafpalen langs de spoorlijn.
• KM 28,155
  Stalen brug over een waterleiding met 4,0 m spanwijdte.
• KM 28,497
  Stalen brug over een waterleiding met 2,0 m spanwijdte.
• KM 28,860
  Stalen brug over de Boekelerbeek met 10,0 m spanwijdte.
• KM 29,148
  Stalen brug over een waterleiding met 1,5 m spanwijdte.
• KM 29,475 Boekelo (Bko)
  Het station is niet in eigendom van de MBS. Gesloten voor reizigersvervoer op 3 oktober 1937, voor goederen op 28 mei 1972. De MBS bouwde hier in 1986 een rijtuigenloods en een draaischijf (afkomstig uit Arnhem). De loods werd in 2002 vervangen door een stenen loods. Boekelo had van 1888 tot 2002 een spooraansluiting voor de Texoprint (nu woon-wijk de Blekerij).
• KM 30,028
  Stalen brug over de Teesinkbeek met een spanwijdte van 2,0 m.

Nederlandse diesellocomotieven

De stichting beschikt over de meest uitgebreide collectie van kleine Nederlandse diesellocomotieven die bij NS dienst hebben gedaan. Hiertoe behoren o.a. twee oersikken (NS 100), waarvan er één bedrijfsvaardig is.

Sinds september 1991 zijn er ook sikken (NS 200) aanwezig. Hiervan zijn er drie overgenomen van enkele spooraannemers en een is er overgenomen van Pakhoed in Rotterdam.

De NS 451, de enige loc van deze serie die is overgebleven, is sinds september 1972 bij de MBS.

Sinds april 2007 beschikt de MBS ook over een locomotief uit de serie NS 600. Dit loctype deed tot 28 mei 1972 veel dienst in de goederentreinkonvooien tussen Haaksbergen en Enschede Noord.

Zie ook

• Lijst van toeristische spoorwegen en museumlijnen in Nederland - nl.wikipedia.org

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Externe links/verwijzingen

• Museum Buurtspoorweg (MBS) - museumbuurtspoorweg.nl
• Railmusea in Nederland - railmusea.nl
• Nederlandse Museummaterieel Database - nmld.locaalspoor.nl
• Museum Buurtspoorweg - nl.wikipedia.org
• Categorie: Museum Buurtspoorweg - uit Wikimedia Commons

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bronnen, noten en/of referenties

1. Onder meer TET 2, NBM 17, HTM 164 en RET 470.
2. Op de Rails 1973-6, blz. 111-116.
3. Ontwikkelingen doortrekking MBS

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Literatuur

• Gijs Brefeld, Ben Heerink, Jeroen Lieverdink en Martijn Thush (uitgever): Stichting Museum Buurtspoorweg, museum gids. Haaksbergen 2001

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Museum_Buurtspoorweg - 01-10-2023