Stoomloc NS 1500 was een serie sneltreinstoomlocomotieven van de Nederlandse Spoor-wegen (NS) en diens voorgangers Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) en Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS).

Geschiedenis

Nadat de NCS in 1890 tijdelijk de 2'B sneltreinlocomotief 105 van de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij had gehuurd, en zeer tevreden over dit type was, kwam de NCS in 1891 met de SS overeen dat de SS een vijftal sneltreinlocomotieven zou bestellen en deze aan de NCS te verhuren voor het toenemende aantal sneltreinen tussen Utrecht en Zwolle. De serie 21-25 werd in 1892 door Neilson and Company in Glasgow geleverd. In 1894 kocht de NCS deze locomotieven van de SS. In 1900 werd de serie uitgebreid met de 26-27, welke eveneens door Neilson and Company werden geleverd. Bij deze twee locomotieven was de stoomdom meer naar voren geplaatst en de watervoorraad in de tender was vergroot tot 14 m3. Een tweede nabestelling werd in 1902 door Henschel & Sohn te Kassel geleverd als 28-30. Deze drie locomotieven weken op meerdere punten af van de door Neilson and Company geleverde locomotieven, maar kregen eveneens een tender met een watervoorraad van 14 m3.

Bij de NCS ondergingen de locomotieven meerdere wijzigingen, waarbij niet elke wijziging bij elke locomotief werd uitgevoerd. Tussen 1901 en 1904 werden de tenders van de 21-25 vervangen door in de eigen werkplaats in Utrecht gebouwde tenders met een watervoorraad van 14 m3. De oude tenders werden gebruikt voor de 16-20. In 1906 werd de 21 voorzien van nieuwe cilindergietstukken met een grotere middellijn en zuigerschuiven, gevolgd door de 25 in 1908. In 1908-1910 bouwden Werkspoor en Maffei drie nieuwe ketels met een maximum stoomspanning van 12,25 kg/cm2, welke voor diverse locs uit de serie 21-27 gebruikt zijn. De 25 werd in 1914 voorzien van een vlambuisoververhitter en de 21 werd in 1915 voorzien van een volbezette oververhitter.

In 1919 werd de exploitatie van de NCS overgenomen door de SS, waarbij deze locomotieven in de SS-nummering werden opgenomen als 481-490. Bij de samenvoeging van het materieelpark van de SS en de HSM in 1921 kregen de locomotieven van deze serie de NS-nummers 1501-1510.

De NS zette de bij de NCS gestarte verbouwingen voort door de 1502-1504 en 1506-1507 te voorzien van nieuwe cilindergietstukken met een grotere middellijn en zuigerschuiven. Tevens werden de 1501-1507 voorzien van ketels met een Schmidt-oververhitter. De 1508-1510 zijn nimmer van een oververhitter voorzien en behielden ook de oorspronkelijke cilindergietstukken.

De 1508-1509 werden in 1927 verkocht aan het Spoorwegbouwbedrijf, de 1510 werd in in dat jaar afgevoerd. De 1502-1507 werden tussen 1935 en 1939 afgevoerd. Alleen de 1501 heeft de Tweede Wereldoorlog nog meegemaakt, maar heeft gedurende de oorlogsjaren voornamelijk als verwarmingsketel op het station Maastricht dienstgedaan. Aan het eind van de oorlog werd de 1501 door de Duitsers meegenomen, waarna de locomotief in oktober 1945 weer terugkeerde. Kort daarop, nog in het jaar 1945, werd de loc afgevoerd.

Externe links/verwijzingen

• NS 1500 (stoomlocomotief) - nl.wikipedia.org
• Stoomlocs NS: vanaf 1000 - Serie 1501-1507 en 1508-1510 - Langs de rails / nicospilt.com
• NS 1500 (stoomlocomotief) - Het Utrechts Archief / hetutrechtsarchief.nl

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bronnen, noten en/of referenties

• N. J. van Wijck Jurriaanse: De Nederlandsche Centraal Spoorwegmaatschappij. Uitg. Wyt, Rotterdam, 1973. ISBN 90 6007 527 7
• H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld, 1e druk. H. Waldorp, Hilversum, 1932.
• H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld, 5e geheel herziene druk. Uitg. De Alk, Alkmaar, 1981. ISBN 90 6013 909 7.
• A. Weijts: Tussen vuur en stoom. Uitg. Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 2001. ISBN 90 288 26947.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/NS_1500_(stoomlocomotief) - 26-04-2022