De Koninklijke trein bestaat uit een Nederlands Koninklijk spoorwegrijtuig ten behoeve van de Nederlandse koninklijke familie en twee begeleidingsrijtuigen. Het koninklijk rijtuig SR-10 is een verbouwd rijtuig ICR-4. De begeleidingsrijtuigen zijn verbouwde rijtuigen ICR-1.

De huidige trein werd vooral gebruikt voor officiële bezoeken in het land en voor reizen naar buitenlandse winters

Geschiedenis

De Nederlandse koninklijke familie beschikt sinds halverwege de 19e eeuw over eigen rij-tuigen. De koninklijke familie heeft decennialang veel gebruikgemaakt van de trein. Al in 1839 reisden de eerste Oranjes per spoor. Sinds die tijd zijn verschillende rijtuigen voor hen gebouwd.

0:50Bioscoopjournaal uit 1947. Op het spoorwegemplacement bij Kesteren staan vier ver-woeste rijtuigen van de Koninklijke Trein. Ze werden door de Duitsers tijdens de spoorweg-staking 1944 weggevoerd en zijn volkomen vernield.

Uit 1864 dateerde het rijtuig Sr1. Het rijtuig werd gebouwd door de HSM voor koningin-moeder Anna Paulowna. Tot in de jaren tachtig van de negentiende eeuw werd het regelmatig gebruikt door haar zwager Prins Frederik. Dit rijtuig deed dienst tot 1903.

In 1903 kreeg koningin Wilhelmina beschikking over een nieuwe koninklijke trein, bestaande uit twee salonrijtuigen, een bagagewagen en een keukenwagen. Deze hadden de nummers 1 - 5. Zij deden dienst tot 1940 en zijn na de Tweede Wereldoorlog wegens oorlogsschade niet meer als zodanig gebruikt en sleten hun laatste dagen als dienstwagens.

Na de oorlog kwam er weer een nieuwe koninklijke trein, die uit maximaal vier koninklijke rijtuigen zou bestaan, met de nummers 6 - 9. Vanaf januari 1948 kon koningin Wilhelmina weer over een eigen koninklijk rijtuig en een bijbehorend bagagerijtuig beschikken (NS 6). Deze 6 was een uit de oorlog achtergebleven rijtuig van de Deutsche Reichsbahn en was verbouwd door Beijnes.[1] Salonrijtuig NS 7, werd speciaal hiervoor door Allan Rotterdam verbouwd uit Pullman-salonrijtuig WSP 2748 van de CIWL, gebouwd in 1926.[2]

Deze twee rijtuigen bleven na de troonswisseling nog enkele jaren in gebruik en werden aangevuld door salonrijtuig NS 8 voor prins-gemaal Bernhard van Lippe-Biesterfeld en de vier prinsessen in 1953, verbouwd uit rijtuig AB 7522 uit 1932, en salonrijtuig NS 9 voor koningin Juliana in 1955, verbouwd uit rijtuig AB 7546 uit 1933. De rijtuigen NS 6 en NS 7 werden in 1966, respectievelijk 1959, buiten dienst gesteld. Het Plan K-rijtuig AB 7376 werd tussen 1984 en 1993 gebruikt als begeleidingsrijtuig van de koninklijke trein.

Na het aantreden in 1980 van koningin Beatrix werden de inmiddels verouderde rijtuigen NS 8 en NS 9 in 1993 vervangen door een nieuw salonrijtuig, de NS 10.

Toen begin jaren negentig de oude rijtuigen van de koninklijke trein vervangen dienden te worden, besloot men gezien het toenmalige overschot aan eerste klasse-rijtuigen een bestaand Intercityrijtuig type ICR-4 te verbouwen tot koninklijk rijtuig. Dit werd rijtuig 50 84 10-70 647-9 (bouwjaar 1988), dat in 1992-1993 door Talbot verbouwd werd en het computer-nummer 61 84 89-70 003-8 kreeg. Het rijtuig heeft twee slaapkamers met twee bedden en een bureau. De grote salon in het midden van het rijtuig heeft een grote tafel met zes stoelen, vier comfortabele stoelen, een kleine tweepersoons bank en twee tafels. Verder bevat het rijtuig een keuken en een kleine slaapkamer voor personeel. Naast een gewijzigde inrichting kreeg het rijtuig extra apparatuur, zoals een airconditioning en dieselaggregaat, die door schortplaten aan het oog onttrokken zijn.

In november 2012 werden twee eersteklas rijtuigen van het type ICR-1 (bouwjaar 1981) toegevoegd aan de koninklijke trein. Dit werden de SR 11a en de SR 12a. Deze rijtuigen zijn daartoe in dezelfde kleuren uitgevoerd als de SR 10, en één rijtuig kent een verschil doordat het een klein keukentje aan boord heeft gekregen. Deze extra rijtuigen zijn vanwege hun constructie niet toegelaten in het buitenland en werden voornamelijk voor (openings)- evenementen ingezet, waarbij er extra gasten moeten kunnen worden vervoerd. Tevens is de trein sinds enige tijd ook voorzien van een beveiligd WiFi-netwerk.

Op 6 december 2012 werd de trein opnieuw door de koningin gebruikt, ditmaal voor de opening van de Hanzelijn. In februari 2013 hebben kroonprins Willem-Alexander, prinses Máxima en hun kinderen de trein gebruikt om naar hun wintersportvakantie in Lech te reizen. In 2017 reisde het koninklijk gezin op Koningsdag met de trein naar Tilburg.

De koninklijke trein werd in 2023 gebruikt voor het staatsbezoek aan België van 20 tot 22 juni dat jaar. Naar verwachting is dit de laatste rit met een Nederlandse koninklijke trein geweest. Volgens planning blijft de trein tot het einde van dit jaar operationeel en komt er geen nieuwe koninklijke trein. De koninklijke familie zal in de toekomst gebruik maken van reguliere treinen.[3]

Materieel in het spoorwegmuseum

De rijtuigen NS 8 en NS 9 gingen in 1993 naar het Nederlands Spoorwegmuseum te Utrecht. Ook het begeleidingsrijtuig AB 7376 ging naar dit museum.

Op 9 februari 2009 werd bekendgemaakt dat dankzij een bijdrage van de BankGiro Loterij het Spoorwegmuseum een replica kon gaan bouwen van de Sr 1, een koninklijk rijtuig uit 1864. Het werk werd uitgevoerd door de Firma Kloosterboer en het is sinds april 2010 in het museum te bezichtigen. De keuze is op de Sr 1 gevallen omdat van dit rijtuig de meeste teken-ingen en gegevens bewaard zijn gebleven. De huidige replica geeft het rijtuig weer zoals het eruitzag na de verbouwing van 1884.

Van 14 april tot en met 5 september 2010 stond de NS 10 in het Spoorwegmuseum ter ge-legenheid van de tentoonstelling Royal Class, vorstelijk reizen, tezamen met historische koninklijke rijtuigen uit diverse Europese landen.[4]

Op de tweede dag van de expositie werd het Nederlandse rijtuig tijdelijk uit de expositie gehaald om gebruikt te worden voor de viering van de 70e verjaardag van koningin  Margrethe II van Denemarken.[5] Omdat vliegverkeer op dat moment niet mogelijk was als gevolg van de uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull werd door koningin Beatrix, kroonprins Willem-Alexander en prinses Máxima uitgeweken naar het koninklijk rijtuig dat achter op een reguliere internationale trein de rit van Utrecht naar Kopenhagen maakte.

Externe links/verwijzingen Nederland

• Website Koninklijk Huis - koninklijkhuis.nl/
• Foto exterieur - nicospilt.com
• Foto interieur - nicospilt.com
• Over de koninklijke trein - nicospilt.com
• Stalen rijtuigen van de Nederlandse Spoorwegen - martijnhaman.nl
• Informatie Koninklijk Rijtuig over SR10 - treinenweb.nl
• Koningin ontsnapte in 1917 bij treinongeluk - npogeschiedenis.nl
• Koninklijke trein (Nederland) - nl.wikipedia.org
• Koninklijke trein - Het Utrechts Archief / hetutrechtsarchief.nl

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bronnen, noten en/of referenties

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is (gedeeltelijk) afgesplitst vanaf een ander artikel op de Nederlandstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie deze pagina voor de bewerkingsgeschiedenis.

1. Bijschrift bij NEG509-070 uit de beeldbankcollectie van de NVBS
2. Bijschrift bij NEG509-069 uit de beeldbankcollectie van de NVBS
3. Koningshuis de reguliere trein in: koninklijk rijtuig na 160 jaar met pensioen. nos.nl (15 juni 2023). Gearchiveerd op 15 juni 2023. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
4. 150.000 bezoekers voor ‘Royal Class, vorstelijk reizen’ - spoorwegmuseum.nl
5. Nederlands luchtruim gesloten - nu.nl, 16 april 2010. Gearchiveerd op 11 augustus 2018.
6. NVBS: Op de Rails. G.F. van Reeuwijk: Het Koninklijk Huis en de spoorwegen. 9-1973 (en verder).
7. Bijschrift bij NEG509-068 uit de beeldbankcollectie van de NVBS
8. Bijschrift bij NEG639-034 uit de beeldbankcollectie van de NVBS
9. Bijschrift bij NEG509-098 uit de beeldbankcollectie van de NVBS
10. NVBS: Op de Rails. Haman, Martijn: Het stalen koninklijke materieel. 4-2010.
11. Bijschrift bij NEG509-114 uit de beeldbankcollectie van de NVBS
12. Bijschrift bij NEG509-513 uit de beeldbankcollectie van de NVBS

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Literatuur

• G.F. van Reeuwijk, Majesteit, uw trein staat gereed! De geschiedenis van het koninklijk spoorwegmaterieel in Nederland. (1980). Deventer: Uitgeverij Kluwer. ISBN 90 201 1299 6
• Ben Speet, Royal Class. Koninklijk reizen per trein (2010). Zwolle: Uitgeverij Waanders i.s.m. Het Spoorwegmuseum. ISBN 978-90-400-7674-9

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Koninklijke_trein_(Nederland) - 19-08-2023