Gooische Stoomtram (GS)

De Gooische Stoomtram (GS), sinds 1930 Gooische Tramweg-Maatschappij (GoTM), gevestigd te Amsterdam-Watergraafsmeer, onderhield een tramdienst van het Weesperpoortstation in Amsterdam naar Diemen, Muiden, Muiderberg, Naarden, Laren en Hilversum.

Geschiedenis

In 1874 was de Oosterspoorweg, Amsterdam - Hilversum - Amersfoort tot stand gekomen, maar behalve Naarden, Bussum en Hilversum hadden de andere plaatsen in het Gooi geen station. Voor het realiseren van betere bereikbaarheid van de andere dorpen in het Gooi werd de Gooische Stoomtram opgericht op 17 december 1880. Een van de initiatiefnemers was Jan Hamdorff die in Laren een hotel dreef. Hij hoopte door een betere verbinding op meer gasten. Het traject Amsterdam - Laren werd tussen 17 mei 1881 en 15 april 1882 in fasen geopend. Tegelijkertijd met Naarden – Laren werd de tramlijn Hilversum - Huizen op 15 april 1882 in gebruik genomen.

Op 1 januari 1917 werd de op 8 november 1883 geopende Tramlijn Bussum - Huizen over-genomen van de Stoomtramweg Maatschappij Bussum - Huizen. Op 30 mei 1930 werd de Gooische Stoomtram omgedoopt in Gooische Tramweg-Maatschappij NV (GoTM). In 1944 volgde overname door de Nederlandsche Buurtspoorweg-Maatschappij.

De Gooische Moordenaar

In de volksmond werd de tram De Gooische Moordenaar genoemd, wegens de vele ongevallen, die in totaal aan 117 mensen het leven kostten. Belangrijkste oorzaak was het steeds drukker wordende wegverkeer, waardoor confrontaties met de tram toenamen.

Het communistische weekblad De Tribune weet de ongevallen aan "rationalisatie en opjaag-maatregelen der directie, die met elke veiligheid spotten."[1]

Materieel

De Gooische Stoomtram had in totaal een vloot van 89 rijtuigen en 19 motorrijtuigen.[2]

Motortrams en verbussing

In de jaren twintig werden de stoomtrams in het Gooi voor een deel vervangen door motor-trams. Hiervoor werden acht vierassige motorwagens aangeschaft. Een plan tot elektrificatie ging niet door, omdat de natuurbeschermer Dr. Jac. P. Thijsse met succes bezwaar maakte tegen horizonvervuiling door bovenleidingmasten bij het Naardermeer. Blijkbaar riepen uitlaatgassen minder bezwaren op.

De aanschaf van tien moderne trammotorwagens met benzinemotoren (later vervangen door dieselmotoren) en tien bijbehorende aanhangrijtuigen in 1929-1931, waarmee de tram-dienst tussen Amsterdam en Laren gemoderniseerd en versneld werd, kon niet verhinderen dat op 15 oktober 1939 de dienst tussen Amsterdam en Naarden werd vervangen door een busdienst. Aanleiding hiertoe was de sluiting van het Weesperpoortstation en de verbreding van Rijksweg 1 voor het groeiende wegverkeer. Rijkswaterstaat wilde de tram weg hebben van de te verbreden doorgaande weg tussen Diemen en Laren. Slechts enkele maanden na de verbussing en de verkoop van het materieel raakte Nederland in mei 1940 betrokken bij de Tweede Wereldoorlog met brandstofschaarste als gevolg. Hierdoor konden de bussen en resterende motortrams (tussen Bussum, Huizen en Hilversum) niet meer rijden. Enkele nog aanwezige stoomtrams werden weer voor reizigersvervoer in het Gooi ingezet, maar de rails naar Amsterdam waren in maart 1940 al opgebroken.

Het einde

De stoomtramdienst voor personenvervoer in het Gooi (Station Naarden-Bussum - Huizen - Blaricum - Laren - Hilversum) bleef na de oorlog nog gedeeltelijk gehandhaafd tot oktober 1947. Daarna was nog enkele jaren alleen nog goederenvervoer tussen Station Naarden-Bussum en Huizen. Per 29 juni 1949 werd de lijn van Bussum naar Huizen overgenomen door de NS. Per 31 oktober 1958 verdween het laatste lijngedeelte van de Gooische tram definitief en werden de laatste sporen opgebroken.

In Hilversum aan de oostzijde van het spoor bestaat het door C.J. Kruisweg ontworpen stationsgebouw van de Gooische Stoomtram nog steeds met op de gevel nog de letters G.S.. Het pand is nu eigendom van Connexxion dat tevens een deel van de voormalige remise nog als busstalling in gebruik heeft.

Tegenwoordig herinnert het gebouw van het oude hoofdkantoor (waar vroeger ook de remise en werkplaats was) aan de Middenweg 65-67 bij de Hogeweg in de Watergraafsmeer nog aan de Gooische Stoomtram met de tekst 'Gooische stoomtram anno 1881'. Toen deze tekst bij een schilderbeurt van het pand werd verwijderd kwamen er protesten en keerde deze terug.

Museumstoomtram

Van de Gooische Stoomtram zijn één Henschel-stoomtramloc (18) en twee rijtuigen (21 en 22) gerestaureerd en rijvaardig aanwezig bij de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik, waar dit materieel regelmatig in de museumdienst wordt ingezet. Rijtuig 21 wordt gerestaureerd in de oorspronkelijke toestand als NCS-rijtuig (BC 6). Motorwagen 14 wacht daar nog op restauratie.

In 2000 werd de Stichting Gooische Stoomtram Huizen (SGSH) opgericht, die de locomotief en rijtuig 21 in september 2001 enkele dagen naar Huizen haalde waar ze over een traject van 300 meter heen en weer reden.

Externe links/verwijzingen

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bronnen

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Noten

  1. De Gooische Moordenaar verplettert een autobus, De tribune : soc. dem. weekblad. Amsterdam, 28 september 1932. Geraadpleegd op Delpher op 23 juni 2016
  2. Dijkers, A. (2004), De rijtuigen van de Nederlandse paarden-, stoom- en motortramwegen. Leiden: NVBS. ISBN 9080888516

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Gooische_Stoomtram - 24-08-2023

<<< SHM loc 18 van de Gooische Stoomtram, te Wognum-Nibbixwoud.

Datering: 29-09-2013.

Foto: Eriksw - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

Pagina bijgewerkt: 15 oktober 2023