De serie NS 7700 was een serie tenderlocomotieven van de Nederlandse Spoorwegen (NS) en diens voorganger Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM).

Geschiedenis

Om de snelheid op de lokaalspoorlijnen te verhogen naar 50 km/u had de HIJSM sterkere tenderlocomotieven nodig dan de bestaande tweeassige Ezeltjes. Bij Werkspoor werden acht drieassige locomotieven, vergelijkbaar met de vier van de Haarlem-Zandvoort Spoorweg Maatschappij overgenomen locomotieven 1001-1004, besteld. Deze werden in 1905 en 1906 aansluitend met de nummers 1005-1012 in dienst gesteld. Spoedig werden bij Werkspoor twee vervolgbestellingen geplaatst, die in 1908 en 1909 als 1013-1018 en 1019-1022 in dienst werden gesteld. In 1912 werd een door Henschel gebouwde vervolgserie 1023-1034 in dienst gesteld, waarna in 1913 een weer door Werkspoor geleverd serie volgde als 1035-1043. Ten slotte bouwde Schwartzkopff in 1914 de laatste vervolgserie die als 1044-1048 in dienst werd gesteld.

Bij de samenvoeging van het materieelpark van de HSM en de SS in 1921 kregen de locomotieven van deze serie de NS-nummers 7701-7744. Doordat deze veel op de Haarlem-mermeerspoorlijnen werden gebruikt, kregen ze door het personeel de bijnaam 'Haarlem-mermeertjes' In Overijssel vervingen ze de serie werd ook gebruikt om in Overijssel de serie 6700 op de GOLS-lijnen te vervangen. Ook werden de 7700'en ingezet tussen Dieren – Apeldoorn en Apeldoorn – Zwolle ingezet. Nadat hier na 1928 ook de series 5000, 5300 en 7000 kwamen te rijden, werd de serie 7700 steeds meer naar rangeerdiensten verdreven of werkloos opgeborgen.

Sinds 1931-1933 werden de 7737-7744, ingericht voor het rijden met trammaterieel en voorzien van tram-stoot- en trekwerk, ingezet op de tramlijnen tussen Alkmaar en Bergen aan Zee respectievelijk Warmenhuizen.

Gedurende Nederland in de Tweede Wereldoorlog, waarbij de diesellocomotoren wegens brandstofschaarste buiten dienst werden genomen, keerden de opgeborgen 7700'en weer terug in dienst. Na de oorlog werden de 7700'en tussen 1945 en 1955 buiten dienst gesteld.

Verkocht exemplaar

In 1941 werd de NS 7732 verkocht aan de Koninklijke Hoogovens, die de locomotief na een grondige verbouwing met het nummer 27 in dienst stelde voor personeelstreinen tussen het station Beverwijk en de Hoogovens. Vanwege het geringere profiel Hoogoventerrein werd de schoorsteen ingekort. De voorzijde van de rookkast werd voorzien van schrikstrepen, zoals gebruikelijk bij de Hoogovens. In 1956 werd de locomotief buiten dienst gesteld en nadien gesloopt.

NS 7742 'Bello' 

'Bello' is de bijnaam van stoomlocomotief NS 7742 die sinds 1915 dienstdoet op diverse trajecten in Nederland. De locomotief is Nederlands enig bewaard gebleven lokaalspoor-locomotief, maar dankt haar bekendheid vooral aan de tramlijn Alkmaar – Bergen aan Zee.

Bello werd in 1914 door de Berlijnse fabriek Schwartzkopff geleverd aan de HIJSM en reed als locomotief 1046 vanaf 1915 op allerlei lokaalspoorlijnen zoals de zogenaamde  Haarlemmer-meerlijnen, de lijnen Dieren – Apeldoorn en Apeldoorn – Zwolle en lijnen van de GOLS in Oost-Nederland. Standplaatsen van de loc waren in die tijd onder andere Apeldoorn, Winters-wijk, Neede, Doetinchem, Uithoorn en Hattem. In 1921 werd de HIJSM 1046 vernummerd in NS 7742. Op 1 juni 1927 was ze betrokken bij een cycloonramp. Op deze dag stond ze voor onderhoud in de locloods in Neede toen het dak van de loods in stortte en op de NS 7742 kwam. De loc werd in Wpc Haarlem hersteld. Vanaf 1932 werd ze ingezet op de tramlijn Alkmaar – Bergen aan Zee, langs Koedijk en via Bergen. Op 31 augustus 1955 werd het traject gesloten door de NS, de dag nadat de NS 7742 de afscheidsrit op de lijn gereden had.

In 1960 kwam Bello terug in Bergen en werd ze midden in het dorp neergezet als monument. Stilstaan in weer en wind bleek niet ten goede te komen aan de levensduur, en daarom werd in 1978 de locomotief voor het symbolische bedrag van ƒ 1,00 verkocht aan de Museum-stoomtram Hoorn-Medemblik. De restauratie duurde tot 1985. Op 3 april 1985 werd de nieuwgebouwde losse ketel proefgestookt. Menige krant berichtte daarop, niet geheel correct, "Bello weer onder stoom". Op 4 augustus reed de machine voor het eerst weer op eigen kracht: de dag van het inrijden op het emplacement. Op 6 augustus reed de locomotief haar eerste kilometers op de lijn Hoorn – Medemblik, in een retourrit naar Wognum, met aan boord onder andere een inspecteur van NS, die de loc goedkeurde voor de dienst. Op 9 augustus, de eerste dag van het eerste 'Bello Festival', werd de loc met een rit met genodigden feestelijk in gebruik genomen. De SHM-leiding bleef dit echter beschouwen als een der proefritten en de officiële indienststelling vond plaats op 26 juni 1986, door een gedeputeerde van de provincie Noord-Holland.

In de praktijk zet de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik (SHM) de loc vooral in voor de dagelijkse middagtram in het hoogseizoen, met de Nederlandse houten tramrijtuigen. In juli 2010 werd gevierd dat de locomotief een totaal van 1.000.000 kilometer had afgelegd.

In mei 2014 heeft de 7742 een geheel nieuwe schoorsteen gekregen, deze van Engelse makelij, die verving de oude originele schoorsteen verving. Tevens is er een nieuwe keteldeur vervaardigd die naar NS-model is vervaardigd. Op zaterdag 13 september keerde Bello nog eenmaal terug in Bergen ter gelegenheid van de Open Monumentendag 2014 met het thema 'Op Reis'. De locomotief werd op een dieplader naar het dorp vervoerd en stond ter bezichtiging op het Plein.

De naam 'Bello' heeft de machine in haar lokaalspoor- of tramtijd nooit gedragen. De term werd een bijnaam bij het publiek voor alle kleine locomotieven op lokaalspoor- en tramwegen die regelmatig luid bellend van zich lieten horen bij het passeren van een overweg of in de berm van een weg. De lijn Alkmaar – Bergen aan Zee was een der laatste lijnen met dat karakter. Toen de locomotief NS 7742 als monument in Bergen kwam te staan, ging de bijnaam over op deze ene locomotief.

In de miniatuurstad Madurodam bevindt zich een model van loc 7742.

Externe links/verwijzingen

• Locomotief 7742 in de Nederlandse Museummaterieel Database
• Locomotief 7742 in het Nationaal Register Railmonumenten
• Locomotief 7742 bij de Museumstoomtram
• NS 7700 - nl.wikipedia.org
• Stoomlocs NS: vanaf 7000 - Serie 7701-7744 - Langs de rails / nicospilt.com
• NS 7700 (stoomlocomotief) - Het Utrechts Archief / hetutrechtsarchief.nl

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bronnen, noten en/of referenties

• hvb-nh.nl Historische Vereniging Bergen - Stoomloc NS 7742 "Bello"
• nicospilt.com/Loc7742.htm Stoomloc NS 7742 "Bello"
• S. Selleger: Bello, uitgeverij Pirola, Schoorl, 1979. ISBN 90 6455 016 6
• H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld, uitgeverij De Alk, Alkmaar, 1981 (5e druk). ISBN 90-6013-909-7
• H. Waldorp: Onze Nederlandse Stoomlocomotieven, uitgeverij De Alk, Alkmaar, 1986 (7e druk). ISBN 90-6013-947-X
• "De Stoomtram" nrs. 22-28
• J. van der Meer: De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij, uitgeverij Uquilair, 2009, ISBN 978-90-71513-68-8
• Remmo Statius Muller: Trams en treinen in de jaren 30 tot '50 uit het archief van M. van Notten, uitgeverij Elmar, Rijswijk, 1987. ISBN 90-6120-541-7
• H. de Herder: Nederlandse industrielocomotieven. Uitg. Uquilair, 2007. ISBN 90 71513 59 9

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/NS_7700 - 25-07-2023